Eo biển Hormuz và nguy cơ gián đoạn nguồn cung năng lượng toàn cầu

Căng thẳng giữa Israel và Iran làm dấy lên lo ngại về nguy cơ đóng cửa eo biển Hormuz-một tuyến vận tải quan trọng cho dầu mỏ và khí thiên nhiên hóa lỏng (LNG) toàn cầu. Động thái này có thể đẩy giá dầu trên thị trường thế giới tăng đột biến.

Eo biển Hormuz là tuyến đường thủy nối liền vịnh Ba Tư và Ấn Độ Dương, với Iran ở phía Bắc, Các tiểu vương quốc Arab thống nhất (UAE) và Oman ở phía Nam. Tuyến đường này dài gần 100 dặm (161km), rộng 21 dặm (33km) tại điểm hẹp nhất.

Trong trường hợp xảy ra xung đột, tàu thuyền qua đây có thể bị tấn công bằng tên lửa từ đất liền hoặc bị tàu tuần tra và trực thăng đánh chặn. Đây được coi là tuyến vận tải đường thủy vô cùng quan trọng, là nơi trung chuyển 1/3 lượng dầu thô trên thế giới qua đường biển và 1/5 lượng LNG toàn cầu. Trong đó, khoảng 80% khối lượng dầu khí được chuyển đến thị trường châu Á, với những quốc gia nhập khẩu chính bao gồm Trung Quốc, Ấn Độ và Nhật Bản; 20% còn lại được vận chuyển tới châu Âu.

Tàu sân bay USS Dwight D. Eisenhower cùng các tàu chiến khác băng qua eo biển Hormuz vào vịnh Ba Tư, ngày 26-11-2023. Ảnh: AP

Theo Bloomberg, mặc dù có các lựa chọn vận chuyển đường ống thay thế, song năng lực của các tuyến đường ống này là rất hạn chế. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính, năng lực vận chuyển dầu hiện tại qua các tuyến đường bộ chỉ đạt 4,2 triệu thùng/ngày, ví dụ như qua "Đường ống Đông-Tây" của Saudi Arabia và "Đường ống dầu thô Abu Dhabi" của UAE. Về tổng thể, năng lực vận tải dầu thô trên đường bộ chỉ bằng 1/4 năng lực vận tải đường biển.

Đối với LNG, thị trường thế giới còn phụ thuộc nhiều hơn vào vận tải qua eo biển Hormuz. Đơn cử, toàn bộ khối lượng LNG từ UAE và Qatar-quốc gia xuất khẩu LNG lớn thứ hai thế giới-đều được vận chuyển qua eo biển Hormuz.

Dựa trên thực tế là chưa có tuyến đường thay thế khả thi nào cho xuất khẩu LNG của Qatar và UAE, có thể thấy bất kỳ sự gián đoạn vận chuyển nào qua eo biển Hormuz cũng sẽ tác động nghiêm trọng tới nguồn cung năng lượng toàn cầu. Trong một báo cáo mới đây, IEA cảnh báo: "Bất kỳ cuộc khủng hoảng nào ở eo biển Hormuz không chỉ làm gián đoạn những chuyến hàng từ các nhà sản xuất chính ở vùng Vịnh-bao gồm Saudi Arabia, UAE, Kuwait, Iraq và Qatar-mà còn khiến phần lớn năng lực sản xuất dự phòng của thế giới, vốn tập trung ở vịnh Ba Tư, trở nên không thể tiếp cận được".

Giá dầu thô đã tăng vọt 13% vào trung tuần tháng 6, trong bối cảnh căng thẳng leo thang giữa Israel và Iran. Goldman Sachs cảnh báo rằng kịch bản rủi ro cực đoan liên quan đến việc đóng cửa eo biển Hormuz trong thời gian dài có thể đẩy giá dầu vọt lên hơn 100USD/thùng.

Tấn công các tuyến vận tải đường thủy từ lâu đã được các bên liên quan sử dụng như một biện pháp gây áp lực với đối phương khi xung đột xảy ra. Trong cuộc xung đột Iran-Iraq (1980-1988), cả hai bên đều nhắm mục tiêu vào các tàu vận tải thương mại trên biển, tuy nhiên eo biển Hormuz chưa khi nào bị đóng cửa hoàn toàn. Năm 2019, có 4 tàu vận tải đã bị tấn công gần eo biển ngoài khơi Fujairah thuộc UAE, trong bối cảnh căng thẳng gia tăng giữa Iran và Mỹ trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên của ông Donald Trump. Washington đổ lỗi cho Tehran về vụ việc, nhưng Iran phủ nhận mọi cáo buộc.

Gần nhất, khi chiến sự bùng nổ ở Gaza, lực lượng Houthi tại Yemen đã tấn công các tàu xung quanh eo biển Bab al-Mandeb, lối vào Biển Đỏ ở phía bên kia bán đảo Arab. Cuộc khủng hoảng trên Biển Đỏ buộc các tàu vận tải thương mại phải chuyển hướng qua tuyến đường thủy khác. Tuy nhiên, “không có cách nào để vận chuyển bất cứ thứ gì bằng đường biển ra khỏi khu vực vùng Vịnh mà không đi qua Hormuz”, Bloomberg cho hay.

Al Jazeera nhận định, ngay cả những quốc gia không nhập khẩu dầu khí từ các nước vùng Vịnh cũng sẽ bị ảnh hưởng một khi eo biển Hormuz bị đóng cửa, đơn giản là vì nguồn cung giảm mạnh sẽ khiến giá dầu thô trên thị trường toàn cầu tăng vọt.

HÀ PHƯƠNG

Theo https://www.qdnd.vn/quoc-te/doi-song/eo-bien-hormuz-va-nguy-co-gian-doan...